Podstawy odporności u cieląt.

Na odporność u cieląt ma wpływ znacznie więcej czynników  niż immunoglobuliny siarowe i szczepienia. Odporność na choroby to zdolność cielęcia do zwalczenia chorób i utrzymania dobrego stanu zdrowia, na co wpływ ma dieta, miejsce chowu i odchów.

Efektem holistycznego podejścia do odporności u cieląt będą zdrowe i prawidłowo rozwijające się cielęta,  ich optymalny wzrost i rozwój będzie miał bezpośredni wpływ na przyszłą produkcję mleczną. Hodowli cieląt powinna towarzyszyć taka sama troska i uwaga, jakie rozważna matka poświęca swojemu dziecku, chroniąc je przed krzywdą i stale zapewniając optymalne żywienie. Celem niniejszego artykułu jest ocena kluczowych czynników umożliwiających cielęciu utrzymanie dobrego stanu zdrowia i rozwój w wysokowydajną krowę mleczną.

Zabezpieczenie przed chorobami to wojna z patogenami atakującymi cielę. Podobnie jak w sztuce wojennej, wróg będzie usiłował złamać obronę w jej najsłabszym punkcie. Obrona wymaga dużo energii, a przy tym nikt nie chce walczyć z wrogiem na dwóch frontach lub ze zmniejszonymi siłami.

Największe batalie o zdrowie cielęcia toczą się w jelitach i płucach. Odporność jest jak umiejętność obrony – musi być rozwijana w czasie pokoju, aby przygotować się do ewentualnej wojny. Wojna może nigdy nie nastąpić, ale jeśli się rozpocznie, niewystarczająca obrona będzie skutkować zachorowalnością i śmiertelnością. Często koncentrujemy się na wrogu, podczas gdy powinniśmy kłaść nacisk na brak obrony. Z większości badań wynika, że infekcje przewodu pokarmowego i układu oddechowego odpowiadają za większość zachorowań i padnięć młodych cieląt.

Jeżeli jednak chodzi o poprawę stanu zdrowia cielęcia, należy zwrócić uwagę nie tylko na patogeny, ale również układ odpornościowy.  Jednocześnie, środki wzmacniania odporności są często trudne do zastosowania w warunkach komercyjnych. Ogólnie rzecz biorąc, chore cielęta nie rozwijają się prawidłowo, zatem środki zwiększania produktywności to pośrednio środki wzmacniania odporności.

Układ odpornościowy cielęcia obejmuje odporność nabytą, bierną i czynną. Odporność nabyta cielęcia pochodzi prawie wyłącznie z siary. Odporność bierna odpowiada za integralność skóry, błonę śluzową i tkankę płucną oraz jelita. Bezpośrednia odpowiedź immunologiczna dzieli się na dwie kategorie:

• Odporność z udziałem przeciwciał nabyta wraz z immunoglobulinami.

• Odporność typu komórkowego, za którą odpowiedzialne są białe krwinki.

Niektóre białe krwinki (limfocyty B) wytwarzają przeciwciała, które łączą się z patogenami, pozbawiając je zdolności atakowania organizmu lub czyniąc lepiej widocznymi dla innych białych krwinek, by te mogły je zniszczyć. Białe krwinki dojrzewające w grasicy (limfocyty T) odpowiadają za odporność typu komórkowego – aktywują one inne komórki, które powodują bezpośrednie zniszczenie patogenów lub wspomagają limfocyty B.

Powyższe odpowiedzi immunologiczne rozwijają się w pierwszych tygodniach życia i właśnie w tym czasie niezwykle ważnym jest przekazanie cielęciu odporności siarowej.

Odporność zaczyna się przed narodzinami

Silne cielę rozwija się w ciele zdrowej i silnej krowy. Na jakość siary wpływa żywienie i mikroelementy dostarczane krowie przed wycieleniem. Selen uczestniczy we wspomaganiu odpowiedzi immunologicznej. Wprowadzenie do diety cielnej krowy selenu organicznego zamiast seleninu sodu poprawia odpowiedź immunologiczną. Selen organiczny (Sel-Plex, Alltech Inc, KY) podawany cielnym jałówkom i krowom zapewnia wyższy poziom selenu zarówno u krów jak i cieląt dzięki podwyższonemu stężeniu selenu w siarze i mleku. Wykazano, że suplementacja mannooligosacharydami (Bio-Mos, Alltech Inc, KY) również poprawia odpowiedź immunologiczną na szczepionkę przeciw rotawirusom.

Trudne wycielenie wpływa na zdolność cielęcia do absorpcji siary, co z kolei oddziałuje na jego odporność. Niedobór tlenu czy stres również mogą mieć niekorzystny wpływ na nowo narodzone cielę. Ważnym jest, aby cielę przyszło na świat w czystym, wolnym od przeciągów i suchym miejscu. Nie wolno dopuścić, by cielę rozpoczęło życie z obornikiem w pysku.

Pomimo wiedzy dotyczącej znaczenia siary, zaskakująco wielu producentom nie udaje się zapewnić cielętom właściwej ilości i jakości siary. Niedobór odporności biernej (NOB) pozostaje powszechnym zjawiskiem spotykanym na całym świecie. Kilka projektów badawczych wykazało, że ok. 40-45% cieląt jałówek w USA miało NOB.

Chociaż cielęta z NOB mogą przeżyć, w momencie stresu lub zagrożenia chorobą mają większe szanse na zachorowanie. Jedno z badań wykazało, że podczas upału i obciążenia chorobą, 50% cieląt z NOB padło.

Żywienie na rzecz odporności

Cielę przychodzi na świat z ograniczonym zapasem energii i wymaga właściwej dziennej dawki energii i składników odżywczych, by wykształcić silny system odpornościowy. Liczne badania wykazały, że preparaty mlekozastępcze nie mogą konkurować z krowim mlekiem w kwestii odżywiania. Badania przeprowadzone przez Godden i in. (2005) wykazały o 62% niższą zachorowalność, o 80% niższą śmiertelność i o 34% większy przyrost masy u cieląt otrzymujących pasteryzowane krowie mleko w porównaniu do cieląt karmionych preparatem mlekozastępczym z zawartością białka i tłuszczu 20%.

Wybierając preparat mlekozastępczy, warto zainwestować w taki o wysokiej zawartości białka/tłuszczu, zawierający białka mleczne. Nie tylko ilość i skład podawanego mleka wpływają na stan zdrowia cielęcia.

Najnowsze badania, w ramach których cielęta były karmione tą samą ilością mleka podzieloną na dwa lub trzy dzienne karmienia, wykazały, że cielęta karmione trzy razy dziennie częściej dołączały do stada krów mlecznych, wycielały się 16 dni wcześniej i produkowały o 515 kg mleka więcej podczas pierwszej laktacji w porównaniu do cieląt karmionych dwa razy dziennie.

Choroby i odporność układu pokarmowego

Do zdrowia cielęcia przyczynia się miejscowa odporność jelitowa, na którą składa się mikroflora jelitowa, ściany jelita, błona śluzowa i miejscowa odpowiedź immunologiczna obejmujące przeciwciała i leukocyty. Rotawirusy, koronawirusy, Escherichia coli, Cryptosporidium parvum i Salmonella enteric są często spotykane u młodych cieląt i mogą, ale nie muszą powodować chorób.

Jeżeli cielę ma biegunkę, rodzaj patogenu stwierdzony w badaniu diagnostycznym nie musi stanowić przyczyny choroby – biegunka jest schorzeniem wieloczynnikowym, połączonym z niewystarczającą odpornością jelitową. Integralność ścian jelita i zdrowa mikroflora jelitowa stanowią kluczowe czynniki odporności jelitowej. Mannooligosacharydy (takie, jak Bio-Mos i Actigen, Alltech Inc, KY) mogą wspomagać funkcję jelit, zapobiegając gromadzeniu się chorobotwórczych bakterii w jelicie, wspierając pożyteczne bakterie, wzmacniając warstwę błony śluzowej jelita i poprawiając miejscowe i ogólnoustrojowe działanie układu odpornościowego.

Najnowsze badania przeprowadzone w Polsce wykazały, że suplementacja preparatem Bio-Mos z mlekiem może poprawiać konsystencję kału, zwiększać stężenie immunoglobulin i ilość pobieranego koncentratu oraz poprawiać konwersję paszy, a tym samym – przyrost masy.

Miejsce chowu i odchów

Cielęta poddane przewozowi, niekorzystnym warunkom atmosferycznym lub innym stresorom mogą wykazywać osłabioną odpowiedź immunologiczną. Hormony stresu reagują z większością elementów układu odpornościowego i mogą dramatycznie obniżać odporność u cieląt. Młode cielę powinno być chowane w miejscu wolnym od przeciągów, ale dobrze wentylowanym i zabezpieczonym przed takimi niekorzystnymi warunkami, jak zbyt wysoka lub niska temperatura czy deszcz. Patogeny takie, jak bakterie jelitowe i pierwotniaki Cryptosporidium mogą rozmnażać się w miejscu chowu cielęcia, w szczególności w otoczeniu chorych cieląt rozsiewających duże ilości bakterii, wirusów lub oocyst. Miejsce chowu cieląt powinno być regularnie sprzątane, a zanieczyszczone legowiska usuwane i czyszczone pomiędzy grupami cieląt. Podsumowując, zdolność cielęcia do rozwinięcia skutecznej odpowiedzi immunologicznej w młodym wieku znacząco wpływa na wczesną zachorowalność i przeżycie, ale także na przyszłą wydajność.

Rozwój zdrowych i odpornych na choroby cieląt zaczyna się już w organizmie krowy cielnej, a wpływają na niego wszystkie aspekty opieki nad cielęciem i każdy etap życia -  wycielenie, siara, odżywianie, miejsce chowu i odchów.

Autor: Dr Cat Berge, Berge Veterinary Consulting, Belgia.